Nếu bạn sống trong sự kỳ vọng của người khác.
Bạn vô tình trở thành công cụ để thực hiện hóa ước mơ của họ.
Bạn làm họ vui, đôi khi cảm thấy tự hào vì điều đó. Nhưng trong sâu thẳm trái tim, bạn thấy điều gì đó không ổn. Mệt mỏi, trống rỗng, mất định hướng, và bạn tự hỏi “không biết mình đang sống vì điều gì?”.
Hãy cẩn thận nghĩ lại.
Bạn có thực sự muốn sống một cuộc đời như vậy không?
Sống dưới cái bóng của người khác và dần đánh mất chính bản thân mình? Hay là bạn muốn tự mình vươn lên, sống một cuộc đời đáng sống. Một cuộc đời độc lập – tự do – hạnh phúc.
Nếu bạn quyết định bước lên chuyến tàu của riêng mình.
Hãy để tôi kể cho bạn nghe một câu chuyện.
…
Ước mơ bị đánh cắp
Ông ngoại tôi là thầy giáo. Cái thời của ông, tiền lương chỉ đủ góp một phần gạo nuôi sống gia đình và thi thoảng phì phèo điếu thuốc.
Tôi nghe kể lại. Khi ấy, bác tôi học giỏi thuộc top của làng, nhưng lại không coi trọng nghề thầy giáo vì đồng lương rẻ mạt. Dù nhiều trận cãi vã xảy ra, bác vẫn nhất quyết không nối nghiệp của ông.
Còn mẹ tôi. Bà ấy sáng nào cũng dậy sớm học bài với chiếc đèn dầu. Bà phải ngồi ghé sát sách vào để chiếm lấy ít ánh sáng nhỏ nhoi. Bà say mê học tập như thể đó là một nửa cuộc sống của bà vậy. Thi thoảng tôi nghe bà kể lại, và thấy phảng phất niềm khát khao đó vẫn còn chôn giấu trong ánh mắt của bà.
Nhưng…
Một tiếng sét ngang tai khi bà thi chuyển cấp: “con gái học vậy thôi, học nhiều cũng không có ích”.
Không thể làm gì khác, bà đành chấp nhận dừng lại sự nghiệp học tập của mình.
Chính tài năng và niềm đam mê không được công nhận, bà đã sống một cuộc đời trong nuối tiếc.
Phóng chiếu ước mơ lên con mình
Bởi vì, không còn cơ hội thực hiện ước mơ nữa, bà tìm cách phóng chiếu ước mơ của bà lên đứa con trai.
Bà vẫn kèm cặp tôi học trong khi sáng nào cũng phải dậy sớm, tối ngủ khuya với hàng tá nỗi lo cơm áo gạo tiền. Bà thưởng cho tôi 2,000 mỗi lần được điểm tốt. Thi thoảng bà trả, nhưng phần lớn là khất nợ. Đến khi được một khoản kha khá thì bà bảo “mẹ khuyến khích cho mày học thôi, tích góp tiếp đi, sau này nhiều nhiều rồi mẹ trả” – nhưng bạn cũng đoán được kết quả rồi đấy.
Bà mong muốn tôi học thật giỏi, thi đại học, lấy bằng và có công việc ổn định, và được mọi người xem trọng. Giống như cái điều mà bà khao khát bấy lâu, nhưng chính cuộc đời bà lại không thể thực hiện.
Thoát khỏi cái bóng
Cuối cùng cũng kết thúc lớp 12, tôi lên Hà Nội học.
Tôi nhận ra con đường mà bà và mọi người xung quanh sắp đặt, không phải là con đường mà tôi muốn chọn. Tôi không còn ảnh hưởng bởi ý chí của bà nữa. Tôi không muốn làm vậy. Tôi không muốn trở thành cái bóng của người khác.
Tôi đã làm bà thất vọng.
Thay vì tiếp tục đi làm thuê cho một công ty, tôi ra kinh doanh để tìm hướng đi cho riêng mình.
Chính quyết định đó đã khiến cuộc sống của tôi đảo lộn – từ trật tự rơi vào hỗn loạn. Hàng loạt vấn đề xảy ra. Mối quan hệ giữa tôi và bà cũng xấu đi so với trước.
Tôi tìm đến triết học (cái môn mà tôi ghét nhất khi còn là sinh viên), và tâm lý học (trường phái của Carl Jung và James Hollies – cảm ơn ông) để hòng tìm ra nguyên nhân và cách giải quyết.
Nhận ra nguyên nhân
Nguyên nhân bạn cũng có thể đoán ra từ câu chuyện tôi kể.
Theo Tiến sĩ James Hollies: Khi một người bị phủ nhận tài năng, sự thất vọng sẽ biến thành bóng tối và rơi vào tầng vô thức. Nó sẽ phát triển thành bệnh trầm cảm, hoặc xuất hiện trong những giấc mơ để bù đắp, hoặc phóng chiếu khát khao lên người khác, hoặc nơi nó khiến người đó bị bệnh.
Thật may mắn, bà đã phóng chiếu khao khát của bà lên tôi. Đó cũng chính là lý do để bà tồn tại. Sức khỏe, tinh thần của bà vẫn ở mức tốt.
Khi tôi viết lá thư này cho bạn, mọi thứ đã ổn. Tôi đang trên con đường tự chủ cuộc sống và theo đuổi ước mơ của mình. Còn mẹ tôi thì đang dần chuyển hóa khát khao của bà sang một dạng khác. Bà vui vẻ hơn, và tự lập hơn (về mặt tinh thần).
Đó là một quá trình mà tôi đã nỗ lực tìm cách giải quyết trong nhiều năm trời, và đúc kết lại thành lá thư này để chia sẻ với bạn. Hi vọng, bạn sẽ là người hưởng lợi từ nó.
Giải pháp cho các vấn đề
1. Lắng nghe mà không phán xét
Trước kia bà nói gì là tôi gạt phăng đi, và chêm vào đó là các giải pháp. Điều đó không những không giúp ích mà khiến mối quan hệ giữa chúng tôi tệ hơn.
Tôi bắt đầu thay đổi cách tiếp cận.
“Tôi đã nỗ lực không ngừng để không chế giễu, không than thở, không khinh thường hành động của con người, mà là để hiểu họ.”
― Baruch Spinoza
Đây là lời khuyên thật tuyệt.
Khi bạn bắt đầu chuyển từ nghe lời hoặc chống đối sang lắng nghe. Bạn bắt đầu chuyển đổi từ vai trò bị động sang chủ động và làm chủ cuộc chơi. Người nói cũng chuyển từ vai trò kẻ phóng chiếu sang vai trò người bạn. Mọi thứ sẽ trở nên dễ thở hơn nhiều.
2. Không thay đổi người khác,…
Tất cả sinh vật trên trái đất đều có sự kết nối với nhau bằng một sợi dây vô hình nào đó. Khi một người trở nên tốt hơn thì những người xung quanh sẽ tự động học được điều đó mà không cần phải nói lời nào. Thậm chí cách xa hàng chục km và không hề gặp mặt nhau.
Những người có mối quan hệ càng gần gũi thì sự cộng hưởng thay đổi càng lớn. Nếu không tính đến sự tiếp xúc thường xuyên, thì đầu tiên sẽ là những người cùng huyết thống (như bố mẹ, anh em ruột thịt). Sau đó đến họ hàng gần xa. Tiếp theo là làng xóm, xã, tỉnh thành. Cuối cùng là đất nước rồi lan ra toàn bộ trái đất. Thậm chí cả vũ trụ. Càng xa thì lực ảnh hưởng càng thấp.
Nếu bạn muốn nghiên cứu về hiện tượng này, hãy tham khảo thí nghiệm tâm lý học về hiệu ứng con khỉ thứ 100, hoặc cuốn sách Karma – Nghiệp của Sadhguru.
Bởi vậy, khi bạn tốt lên thì bố mẹ, con cái của bạn sẽ vô thức học được bài học của bạn. Tiếp theo là họ hàng, nơi bạn sinh ra, lớn lên và rồi cả đất nước Việt Nam cũng được hưởng lợi.
Bởi vậy, muốn thay đổi người khác thì bạn không cần phải giáo điều làm gì cho mệt.
Cứ hãy chăm sóc và phát triển bản thân thật tốt. Mọi người xung quanh sẽ tự động tốt lên.
3. Chuyển hướng sự phóng chiếu
Bây giờ, tôi là một ý chí tự do, nên bà ấy không thể phóng chiếu bóng tối lên tôi nữa.
Tôi cũng không cố gắng thay đổi bà.
Tôi giúp bà phóng chiếu bóng tối lên người khác (người mà đối xử tệ với bà): “Ok! Mẹ cứ nói thẳng mặt họ cho con. Sợ cái quái gì chứ?”.
Khi tôi làm như vậy, tôi nhận thấy tinh thần của bà tiến triển rõ rệt. Bà ngủ ngon hơn, vui vẻ hơn, tinh thần mạnh mẽ hơn, và sức khỏe thể chất cũng được cải thiện.
4. Cắt đứt chu kỳ phóng chiếu
Đến giờ, tôi luôn có ý định nói với con mình: hãy làm bất kỳ điều gì con muốn, miễn là nó không gây nguy hiểm cho bản thận.
Bạn cũng vậy.
Khi bạn dám theo đuổi ước mơ của chính mình, bạn không vô tình phóng chiếu ước mơ đó lên con cái của mình nữa.
Bạn cho phép mình tự do, nên bọn chúng cũng được tự do.
Cuối cùng
Khi bạn thấy ai đó đặt kỳ vọng lên bạn, ắt hẳn phải có ít nhất một nguyên nhân.
Thay vì oán trách. Thay vì chấp nhận. Hãy lắng nghe và tìm hiểu – bạn sẽ có được giải pháp.
Khi hiểu được tất cả, bạn uyển chuyển nhẹ nhàng lách ra khỏi kỳ vọng của người khác mà không khiến cả hai bị tổn thương (không giống như tôi đã làm lúc đầu).
Và nếu bạn quyết định bước lên chuyến tàu của riêng bạn, tôi có điều này muốn nói với bạn.
Đôi khi sẽ là nghi ngờ. Đôi khi sẽ là mệt mỏi. Đôi khi sẽ là khiến người thân của bạn thất vọng. Nhưng nó chẳng là gì so với việc nuối tiếc trong khi phải sống cuộc đời người khác cả.
Mỗi khi vấn đề xuất hiện, bạn sẽ nhận ra rằng đây là cơ hội để cải thiện cuộc sống. Mỗi lần như vậy, bạn lại học tập thêm những điều mới từ những kiến thức được đối chiếu thông qua trải nghiệm của chính mình.
Đó là một điều tuyệt vời của cuộc sống.
Giống như Friedrich Nietzsche từng nói:
“Bạn phải có sự hỗn loạn bên trong mình để có thể sinh ra một ngôi sao nhảy múa. Những gì không giết chết chúng ta sẽ làm chúng ta mạnh mẽ hơn. Hạnh phúc là cảm giác quyền lực tăng lên – khi sự phản kháng bị khuất phục.”
― Friedrich Nietzsche
Khi các vấn đề được giải quyết, quyền làm chủ cuộc sống của bạn tăng lên.
Niềm hạnh phúc với bạn được thiết lập.
Và bạn sẽ cảm thấy thật tuyệt khi được sống là chính mình.
Cảm ơn bạn đã đọc lá thư ngày hôm nay.
Chúc bạn luôn vững bước trên con đường mình chọn.
